نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه مفید قم
2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی ، پژوهشگر مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)
چکیده
مسأله قاچاق کالا و ارز از مهمترین معضلات تهدیدکنندۀ نهادهای اقتصادی و اجتماعی کشور بوده و بر این پایه مورد جرمانگاری قرار گرفته است. در پدیداری و شکلگیری جرم قاچاق کالا و ارز عوامل متعددی همچون دلائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و گاه سیاسی نقش دارد که در این میان فقر و بیکاری که از مصادیق بارز عسر و حرج میباشد، جایگاه ویژهای دارد. نگارندگان این مقاله با طرح این پرسش اصلی که «قاعدۀ نفی عسر و حرج تا چه میزان میتواند این دسته از جرائم را تعدیل کند؟»، کوشیدهاند از طریق گردآوری اطلاعات کتابخانهای، با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر مبانی و آموزههای غنی فقه و حقوق امامیه، پاسخ شایستهای برای آن بیایند. نتایج تحقیق نشان میدهد که قاچاق کالا و ارز دارای حرمت ذاتی نیست و عمده دلیل جرمانگاری شرعی و قانونی آن، قاعدۀ وجوب حفظ نظام است. از این رو، قاعدۀ عسر و حرج در مواردی که اختلال جدی نظام را در پی نداشته باشند، بر ادلۀ دیگر حکومت نموده و با احراز سایر شرایط موجب رفع حرمت آنها میگردد.
همچنین قانونگذار ایران میتواند با تمسک به این قاعده، مواردی را که گذران زندگی افراد فقیر و بیکار جز با قاچاق کالا و ارز در سطح بسیار جزئی و در حد تأمین نیازهای اساسی ممکن نیست، جرمزدایی نموده و ممنوعیت قانونی آن را رفع کند. البته قاچاق کالاهای حرام و کالاهای ممنوع قانونی که رابطۀ مستقیم با امنیت عمومی دارند، و نیز شرکت و عضویت در قاچاق کلان و سازمان یافته از این حکم مستثنی بوده و در دایرۀ شمول قاعده (عسر و حرج) قرار نمیگیرند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
a
نویسندگان [English]
- mohammad mehdi meghdadi 1
- seyyed morteza mirzadeh ahari 2
- قرآن کریم.
- احمدی، عبدالله. (1386). جرم قاچاق. سوم، تهران: میزان
- اردبیلی، احمد. (بیتا). زبده البیان فی احکام القرآن. اول، تهران: المکتبه الجعفریه.
- انصاری، مرتضی. (1414ق). رساله فی المواسعه و المضایقه، مندرج در : رسائل فقهیه. اول، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
- ایروانی، باقر. (1426 ق). دروس تمهیدیه فی القواعد الفقیه، جلد 1، سوم، قم: دارالفقه.
- ایسکانیوز. (1395). فقر ناشی از بیکاری بزرگترین علت وقوع جرم در کشور است. قابل دسترسی در : http://iscanews.ir/mews/687032/www.aiau.ir
- بهجت، محمدتقی. (1428 ق). استفتاءات. جلد3، اول، قم: دفتر آیت الله بهجت.
- تبریزی، جواد. (بیتا). استفتاءات جدید. ج2، اول، قم: دفتر آیت الله تبریزی.
- جزری، ابن اثیر. (بیتا). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. جلد 1، اول، قم: اسماعیلیان.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1392). ترمینولوژی حقوق بیست و پنجم، تهران: گنج دانش.
- جعفری، محمدتقی. (1419 ق). رسائل فقهی. اول، تهران: منشورات کرامت.
- جوهری، اسماعیل بن حماد. (1410 ق). الصحاح. جلد2، اول، بیروت: دارالعلم.
- جلیلی، سعید. (1395). اهمیت مبارزه با قاچاق کالا در تحقق اقتصاد مقاومتی. فصلنامه علمی تخصصی حبلالمتین، دوره 5، شماره 14 ص 106- 121.
- حائری اصفهانی، محمدحسین. (1404 ق). الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه. اول، قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه.
- حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعه. جلد 8 و 13، اول، قم: آل البیت.
- حسینی خواه، سید جواد. (1385). قاعده لاحرج، تقریرات دروس آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی. اول، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
- خامنهای، سید علی. (1424 ق). اجوبه الاستفتاءات فارسی. اول، قم: دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنهای.
- خانی، مراد. (1379). کالا و ارز، ضرورت بازنگری مجدد. بیان، 14/12/1379. ص 5.
- خمینی، سید روح الله. (1421 ق). کتاب البیع. جلد2، اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- دهخدا علی اکبر. (1373). فرهنگ فارسی. ششم، تهران: دانشگاه تهران.
- روحانی، سید صادق. (بیتا). المسائل المستحدثه. اول، قم: دارالکتاب.
- سیف، الله مراد. (1385). خلاصه گزارش طرح پژوهشی «بررسی پدیده قاچاق کالا در ایران». مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 7841.
- طباطبائی، سید محمدحسین. (1393 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. ج 14، سوم، قم: اسماعیلیان.
- طباطبائی، سید محمد مجاهد. (1296 ق). مفاتیح الاصول. اول، قم: آل البیت.
- طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1407 ق). تهذیب الاحکام. جلد 1، چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- فاضل لنکرانی، محمد. (1418 ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله- الحج. ج 4، اول، بیروت: دارالتعارف.
- ----------- . (1425 ق). ثلاثل وسائل، اول، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
- فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ق). العین. جلد 3، دوم، قم: هجرت
- قلیزاده، سید ابراهیم؛ علیپور، عباس؛ ذوقی بارانی؛ کاظم (1389). علل و پیامدهای قاچاق کالا در ایران پس از انقلاب اسلامی، فصلنامه دانش انتظامی، دوره 12، شماره 4. ص 109-142.
- کشف بزرگترین محموله قاچاق کالا. (1395). ایران، شماره 6265، 30/4/1395. ص 1.
- کهنه پوشی، سیدهادی؛ جلالیان، حمید. (1392). تأثیر قاچاق کالا بر اقتصاد روستاهای مرزی، مورد: بخش خاو و میرآباد شهرستان مریوان. فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 11، شماره 32. ص 61-74.
- مراغی، سید میر عبدالفتاح. العناوین الفقهیه. ج 1، اول، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه، مدرسین حوزه علمیه قم.
- مشکینی، علی (1377). مصطلحات الفقه. ششم قم: الهادی.
- مصطفوی، سید محمدحسین. (1388). الگوی مصرف نامناسب و پیامدهای آن با تأکید بر بخش انرژی و کشاورزی. گزارش منتشر نشده ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز.
- مطهری، مرتضی. (1379). فقه و حقوق، مندرج در: مجموعه آثار. ج19، اول، تهران: صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1427 ق). استفتاءات جدید. جلد 3، دوم، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب.
- ---------- . (1427 ق ب). دائره المعارف فقه مقارن. اول، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب.
- میرزاده اهری، سید مرتضی. (1395). ترمیم بکارت از منظر فقه و حقوق. اول، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
- نراقی، احمد. (1417 ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام. اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- نیشابوری، مسلم بن حجاج قشیری. (1412 ق). صحیح مسلم. ج 4. تحقیق: محمد فواد عبدالباقی. اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- واسطی، سید محمد مرتضی زبید. (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس. جلد 3، اول، بیروت: دارالفکر.
- ورعی، سید جواد (1394). آیا در حکومت اسلامی هر جرمی گناه است؟ . مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال 48، شماره 1. ص. 153-180.
یزدی، سید محمد کاظم. (1428 ق). العروه الوثقی مع التعلیقات. جلد 2، اول، قم: مدرسه امام علی بین ابی طالب.