فعالیت مشترک ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز و انجمن علمی تجارت الکترونیکی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه شافعی دانشگاه تهران

چکیده

قاچاق کالا و ارز یکی از دغدغه‌های دولتمردان خاصه مقام معظم رهبری و نهاد ریاست جمهوری است. تطبیق این مقوله با اصول و قواعد شرعی، سبب میشود توجیهات مبتنی بر منع یا جواز قاچاق کالا را قبول یا رد نماید. یکی از این قواعدپذیرفته شده نزد فقها، قاعده تقدم مصلحت عام بر خاص است. مجموعه احکام شرعی مبتنی بر جلب مصلحت و دفع مفسدت از زندگی است و مصلحت نیز در اصل به معنای جلب منافع و دفع ضررهایی است که شارع آن را برای بندگان درنظرگرفته و در پی تحقق آن است. مصلحت از حیث شمولیت یا عدم آن به دو بخش عام و خاص تقسیم می‌شود و آن چه که در اولویت شرع قرار دارد تقدم مصلحت عام بر خاص است. مصالح عام اموری هستندکه به همه یا بیشتر افراد جامعه برگردد و ملاک مصلحت عام و خاص، توجه به غالبیت مردم نسبت به اقلیت میباشد. از نمونه‌های بارز تقدم مصلحت عام بر خاص در نصوص دینی میتوان به : تقدم جهاد بر آبدادنبهحجاجو آبادنی مسجدالحرام و امورخانوادگی [توبه"19ـ24]،نهی از سپردن اموال به سفیهان [نسا:5]، به اجرا گذاشتن حکم قصاص [بقره:79] و همچنین نهی از تلقی رکبان و احتکار اشاره کرد. رعایت مصالح از حیث قوت و ضعف دارای سهم رتبه ضروریات، حاجیات، و تحسینیات است. با تطبیق این قاعده بر موضوع قاچاق کالا و ارز وآن نیز در سطح کلان و باندهای قاچاق نه مقصود بذاته کوله بران و قاچاق خورده باید گفت: هر چند قاچاق کالا منافعی برای افراد خاص در پی داشته ولی پیامدهای شومی همچون رشد بیکاری، فقر، تضعیف تولید داخلی و اقتصاد ملی را در پی دارد و نمیتوان مصالح عام را قربانی مصالح خاص کرد. شاید قاچاق کالا توجیهی مبنی بر رفع حاجت و رفاه مردم برای برخی از مردم داشته باشد ولی از یک طرف این حاجت و رفاه ضروریات زندگی را تشکیل نمیدهند، از طرف دیگر میتوان با راهکارهایی از قبیل: تقسیم عادلانه ثروت، تقویت بخش تولید و اشتغال در مناطق محروم و مرزی این حاجت را پوشش داد. بنابراین با توجه به تقدم مصلحت عام بر خاص، قاچاق توجیهی ندارد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

a

نویسنده [English]

  • mohammad jamali

ut

  1. ابن فارس، أحمد، معجم مقاییس اللغة، دارالفکر، بیروت، لبنان، بیتا، 1979م.
  2. أزدی، أبوبکر، جمهرة اللغة، دارالعلم للملایین، ط/1، بیروت، لبنان، 1987 م.
  3. إبراهیم مصطفى / أحمدالزیات / حامدعبدالقادر / محمدالنجار، المعجم الوسیط، دارالدعوة، بدون طبعة و تاریخ.
  4. ابن عاشور، محمد الطاهر، التحریر و التنویر، الدار التونسیة للنشر، تونس، بدونطبعة، 1984م.
  5. بن عاشور، محمدطاهر، مقاصد الشریعة الإسلامیة، وزارة الأوقافوا لشؤونا لإسلامیة، الدوحة، قطر، بیتا، 1425ه.
  6. احمدی عبدالله، جرم قاچاق یا آنومی اقتصادی، تهران، نشر میزان، چاپ 3، 1385ش.
  7. آلوسی، محمود، روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، دارالکتب العلمیة، بیروت، ط/1، 1415ه.
  8. آمدی، علی، الإحکام فی أصول الأحکام، المکتب الإسلامی، بیروت، لبنان، بدون طبعة و تاریخ.
  9. بخاری، محمد، الجامع المسند الصحیح، دار طوق النجاة، ط/1، 1422ه.
  10. بسام، عبدالله، توضِیحُ الأحکَامِ مِن بُلوُغ المَرَام، مکتَبةالأسدی، مکّةالمکرّمة، ط/5، 1423ه.
  11. جوهری، اسماعیل، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، دارالعلم للملایین، ط/4، بیروت، لبنان، 1407ه.
  12. حصفکی، محمد، الدرالمختار شرح تنویرالأبصار و جامع‌البحار، دارالکتب العلمیة، ط/1، بیروت، لبنان، 1423ه.
  13. دردیر، احمد، الشرح الکبیر، دارالفکر، بدون طبعة و بدون تاریخ.
  14. رازی، محمد، مفاتیح الغیب، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ط/3، 1420ه.
  15. ریسونی، أحمد، نظریة المقاصد عندالإ ما مالشاطبی، الدار العالمیة للکتاب الإسلامی، ط/2، 1412ه.
  16. زرکشی، بدرالدین، تشنیف المسامع بجمع الجوامع لتاجا لدین السبکی، مکتبة قرطبة للبحث العلمی و إحیاء التراث
  17. زرکشی، بدرالدین، البحر المحیط فی أصول الفقه، دارالکتب العلمیة، ط/1،بیتا، 1414هز
  18. سرخسی، محمد، المبسوط، دارالمعرفة، بیروت، لبنان، بدون طبعة، 1414ه.
  19. سلمی، عیاض، أصول الفقه الذی لایسع الفقیه جهله، دارالتدمیریة، ط/1، الریاض، السعودیة، 1426ه.
  20. صنعانی، محمد، سبل السلام، دارالحدیث، بدون طبعة و تاریخ.
  21. غزالی، محمد، المستصفى، دارالکتب العلمیة ،بیتا، 1413ه.
  22. قرطبی، محمد، الجامع لأحکام القرآن، دارالکتب المصریة، القاهرة، ط/2، 1384ه.
  23. منیاوی، محمود، البدعةالشرعیة، المکتبةالشاملة، مصر، ط/1،1432ه.
  24. نملة، عبدالکریم، الْمُهَذَّ بُفیعِلْمِأُصُول ِالفِقْهِ الْمُقَارَنِ، مکتبةالرشد، الریاض.
  25. دلیر، فرهنگ.
  26. دهخدا، علی اکبر،لغت‌نامه دهخدا، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، 1377.
  27. رشیدرضا، محمد، تفسیرالقرآن الحکیم، الهیئة المصریة العامة للکتاب، بدون طبعةوتاریخ.
  28. عبدالعاطی،محمدعلی، الضروریات والحاجیات والتحسینیات، أبحاثو وقائع المؤتمر العلم الثانی والعشرین، بدون طبعة و تاریخ.
  29. محسنی مرتضی، کلانتریان مرتضی، مجموعه نظرهای مشورتی (ادراه حقوقی وزرات دادگستری) درزمینه مسایل کیفری، چاپ اول، 1354ش.
  30. ابن قدامة، عبدالرحمن، الشرح الکبیر على متن المقنع، دارالکتاب العربی للنشر و التوزیع، بدون طبعة و تاریخ.
  31. ابن نجیم، زین‌الدین، الأشباه و النظائر على مذهب أبی حنیفة النعمان، دارالکتب العلمیة، بیروت ـ لبنان، ط/1، 1419ه.
  32. ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده بمصر، ط/2، 1375ه.
  33. الإتربی، محمد، التروک النبویة «تأصیلا و تطبیقا»، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة بدولة قطر، ط/1، 1433ه.
  34. البوطی، محمدسعید رمضان، ضوابط المصلحة فی‌الشریعة الإسلامیة، مؤسسة الرسالة، دمشق، بدون طبعة و تاریخ.
  35. حبش، محمد، شرح المعتمد فی أصول الفقه، بدون طبعة و تاریخ.
  36. خادمی، نورالدین، علم المقاصد الشرعیة، مکتبة العبیکان، ط/1، 1421ه.
  37. دبیان، دبیان، المُعَامَلَات ُالمَالِیَّةُ أَصَالَة و َمُعَاصَرَة، مکتبة الملک فهدالوطنیة، الریاض، المملکة عربیة السعودیة، ط/2، 1432ه.
  38. دسوقی، محمد، حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، دارالفکر، بیروت، لبنان، بدون تاریخ.
  39. زحیلی، محمد، الوجیز فی أصول الفقه الإسلامی، دارالخیر للطباعة و النشر و التوزیع، دمشق، ط/2، 1427ه.
  40. زحیلی، محمد، القواعد الفقهیة و تطبیقاتها فی المذاهب الأربعة، دارالفکر، دمشق، ط/1، 1427ه.
  41. زحیلی، وهبة، فقهالإسلامی و أدلته، دارالفکر، دمشق، ط/4، بدون تاریخ.
  42. زرقاء، أحمد، شرح القواعد الفقهیة، دارالقلم، دمشق، ط/2، 1409ه.
  43. سبکی، تاج‌الدین عبدالوهاب، الأشباه و النظائر، دارالکتب العلمیة، ط/1، 1411ه.
  44. سیوطی، عبدالرحمن، الأشباه و النظائر، دارالکتب العلمیة، ط/1، 1411ه.
  45. شاطبی، ابراهیم، الموافقات، دارابنعفان، ط/1، بیتا، 1417ه.
  46. شربینی، محمد، مغنی المحتاج، دارالکتب العلمیة، ط/1، بیروت، لبنان، 1415ه.
  47. شنقیطی، أحمد، عمادةالبحث العلمی، بالجامعة الإسلامیة، بالمدینة المنورة، ط/1، 1415ه.
  48. شوکانی، محمد، إرشاد الفحول إلی تحقیقا لحق منع لمالأصول، دارالکتاب العربی،ط/1، 1419ه.
  49. شوکانی، محمد، نیلالأ و طار، دارالحدیث، مصر، ط/1، 1413ه.
  50. غزی، محمدصدقی، موسوعة القواعد الفقهیة، مؤسسة الرسالة، بیروت، لبنان، ط/1، 1424ه.
  51. قرافی، أحمد، الفروق، عالم الکتاب، بدون طبعة و بدونتاریخ.
  52. مبارک فوری،صفی الرحمن، الرحیق المختوم، دارالهلال، بیروت، ط/1، بدون تاریخ.
  53. مرداوی، علی، الإنصاف فی معرفةالراجح من الخلاف، دار إحیاءالتراث العربی، ط/2، بدون تاریخ.
  54. ندوی، علی، السیرة النبویة، دارابن کثیر، دمشق، ط/12، 1425ه.
  55. نیشابوری، مسلم، المسند الصحیح، دار إحیاءالتراث العربی، بیروت، بدون طبعة و تاریخ.
  56. ابن عبدالسلام، عزالدین، قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، مکتبةالکلیات الأزهریة، القاهرة، بیتا، 1414ه.
  57. .بیابانی، غلامحسین، قاچاق کالا و اثرات آن بر اقتصاد، کارآگاه، سال سوم، دوره دوم، شماره 11، تابستان 1389ه.
  58. جوان محمدتقی، قاچاق وتخلفات گمرکی، شهریور، 1351.

59. خالد عبدالکریم و یاسر محمد عبدالرحمن، تعارض المصلحة العامة و الخاصة، بی یاف، ط/1، 1420 ه.